Akdeniz Koruma Derneğinin (AKD) nesli tehlike altındaki Akdeniz keşiş fokuna yönelik fotokapan kameralarla izleme gerçekleştirdiği bir mağarada yeni doğan fok görüntüsü kaydedildi. Doğu Akdeniz’de sayıları giderek azalan ve kıyılarımızda birçok tehditle karşı karşıya olan türün neslinin devamı için bu görüntüler umut verici olarak yorumlandı.
Yavru fok 4 aylık
Türkiye kıyılarında genellikle Ekim-Kasım aylarında doğum yaptığı bilinen Akdeniz keşiş fokuna yönelik 2024 yılının Kasım ayında Dernek tarafından kaydedilen görüntülerde, sağlıklı bir dişi yavru fok ve yetişkin anne yer alıyor. Görüntüler, AKD’nin 2017 yılından beri izleme gerçekleştirdiği Gökova Körfezi’nde yer alan bir kıyı mağarasında kaydedildi.
Çalışmalar 2016 yılında başladı
Günümüzde dünya genelinde yaklaşık bin Akdeniz keşiş fokunun (Monachus monachus) yaşadığı biliniyor. Akdeniz keşiş foku, Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliğinin (IUCN) Kırmızı Listesi’ne göre dünya genelinde "Hassas (Vulnerable-VU)" olarak sınıflandırılırken, Doğu Akdeniz’de ise tür hala "Nesli Tehlike Altında (Endangered - EN)" olarak değerlendirilmekte. Akdeniz Koruma Derneği, Akdeniz foku izleme ve koruma çalışmalarına 2016 yılında Muğla’da yer alan Gökova Körfezi Özel Çevre Koruma Bölgesinde başladı.
İzleme çalışmaları Bakanlıklar desteği ile yürütülüyor
2019 yılı itibari ile Foça, Fethiye-Göcek, Datça-Bozburun ve Kaş-Kekova Özel Çevre Koruma Bölgeleri’nde, türün yılın hangi döneminde, ne sıklıkla ve hangi kıyı mağaralarını üreme ve/veya dinlenme amaçlı kullandığını belirleme çalışmalarının yanı sıra kıyı mağaralarını kullanan bireyleri tanımlıyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı’nın desteğiyle yürütülen izleme çalışmaları, türün korunması için önemli veriler sağlıyor. Bu bilgiler, kamu kurumlarına raporlanarak gerekli koruma önlemlerinin alınmasına katkıda bulunuyor. Dernek, ayrıca öğrencilere ve yerel halka yönelik farkındalık ve eğitim programları düzenleyerek ekosistem bilincini ve doğa koruma sorumluluğunu artırmayı hedefliyor.
Fokların yaşam alanları belirleniyor
22 Mart Dünya Fok Günü dolayısıyla türün önemine dikkat çeken Akdeniz Koruma Derneği’nden Bilimsel İzleme Uzmanı Dr. Ezgi Saydam, "Gökova Körfezi’nden Kaş’a kadar uzanan kıyı şeridinde yürüttüğümüz bilimsel izleme çalışmaları sayesinde, fokların hangi mağaraları üreme ve dinlenme amaçlı kullandığını belirleyerek, bu alanların daha etkili bir şekilde korunması için çalışıyoruz. Özellikle doğum sonrası ilk 4-5 ay yavrular için çok kritik, bu dönemde doğum mağarası ve çevresinde herhangi bir tehditle karşılaşmaması yavrunun hayatta kalabilmesi için büyük önem taşıyor" diye aktardı.
Yaşam alanları tehdit altında
Tür ve yaşam alanlarına yönelik en önemli tehditler arasında kıyı şeridindeki kontrolsüz yapılaşmaya bağlı habitat kaybı ve Akdeniz keşiş fokunun doğum, yavru bakımı ve dinlenmek için kullandığı mağaralarda rahatsız edilmesidir. İnsan baskısı nedeniyle Akdeniz keşiş fokunun kullanımına uygun olan kısıtlı sayıdaki bu mağaraları terk etmek zorunda kaldığı biliniyor. Akdeniz keşiş foku, zaman zaman balıkçılıkla olumsuz etkileşimler yaşayabiliyor. Av araçlarına zarar verdikleri ve av aracına yakalanan türleri tükettikleri için balıkçılar tarafından kasıtlı olarak öldürülebilmekte ve balıkçılık av araçlarına hedef dışı av olarak yakalanmaları sonucu özellikle yavrular ve genç bireyler boğularak ölmektedir. Türün karşılaştığı diğer tehditler ise, aşırı avcılık nedenli besinlerinin azalması, denizel ortama giriş yapan antropojenik kirleticiler, salgın hastalıklar, toksik alg patlamaları, mağaraların çökmesi gibi öngörülemeyen faktörler, azalan genetik çeşitlilik ve iklim değişikliğidir. Bu sebeple Derneğin kaydettiği görüntülerde yer alan yavru fok, türün neslinin devamı için kritik önem taşıyor.
