Ziraat Mühendisleri Odası Trabzon Şube Başkanı Cemil Pehlevan, Turunçgil uzun antenli böceği (Anoplophora chinensis) Trabzon’da 100’den fazla bitki türüne zarar vererek varlığını sürdürdüğünü belirterek havaların ısınması ile birlikte aktif hale geçerek zarar vermeye devam edeceğini söyledi.
Maçka ilçesi Esiroğlu mahallesinde 2016 yılında görülen böceğin 2019 yılı itibari ile yedi mahallede 2 bin 500 dekardan fazla alana yayıldığını ve havaların ısınması ile birlikte aktif hale geçerek zarar vermeye başlayacağını kaydeden Pehlevan, alınması gereken tedbirler konusunda uyarılarda bulundu.
Böceğin şu ana kadar İstanbul, Antalya, Sakarya ve Mayıs 2016 yılında Trabzon’da görüldüğünü sonrasında Maçka ilçesinde fındık bahçelerinin kâbusu haline geldiğini ifade ederek önümüzdeki yıllarda yayılma hızı devam ederse orman ağaçlarında da büyük zararlar vereceğini söyledi.
Pehlevan, böceğin Doğu Asya kökenli bir böcek olup; Çin, Kore ve Japonya’da çok değişik türden odunsu bitkilere saldırabilen bir zararlı olduğunu ifade ederek “Turunçgil uzun antenli böceği (Anoplophora chinensis) Doğu Asya kökenli bir böcek olup; Çin, Kore ve Japonya’da çok değişik türden odunsu bitkilere saldırabilen, odun delici, polifag bir zararlıdır. Yaşam döngüsünü 100 de fazla bitki türüne zarar vererek devam ettirmektedir. Genellikle yapraklı ağaçları tercih etmektedir. Doğal yayılış alanlarında özellikle turunç, limon, mandalina gibi ağaçlara önemli zararlara sebep oluyor. Zarar yaptığı diğer bitki türleri; Akağaç, at kestanesi, kızılağaç, huş ağacı, kızılcık, fındık, dağ muşmulası, alıç, kayın, elma, dut, çınar, kavak, kiraz, armut, söğüt, gül, karaağaç gibi. Bu böcek Türkiye’de ilk olarak Temmuz 2014’te İstanbul’da görüldü. Türkiye istilacı yabancı böcek faunası için yeni bir kayıt olarak bildirildi. Böceği şu ana kadar İstanbul, Antalya, Sakarya ve Mayıs 2016 yılında Trabzon’da görüldü. Sonrasında Maçka ilçesinin fındık bahçelerinin kâbusu haline geldi. Maçka İlçesi Esiroğlu mahallesinde 2016 yılında görülen böcek, 2019 yılı itibari ile yedi mahallede 2 bin 500 dekardan fazla alana yayıldı ve havaların ısınması ile birlikte aktif hale geçip zarar vermeye başlayacaktır. Belki şu anda spesifik bir sorun olarak görülebilir. Fakat önümüzdeki yıllarda yayılma hızı bu şekilde devam ederse orman ağaçlarında da büyük zararlar verecektir. Hatta evlerimizde sivrisineklerle nasıl yaşamaya bir şekilde alışmışsak belki de böcekle birlikte de aynı ortamı paylaşacağız” dedi.
"Yaklaşık olarak 13 milyonluk bir bütçe"
Bu sorunun ortadan kaldırılması için üreticilere 4 yıl ürün kaybını karşılamak amacıyla bir komisyon oluşturulacağını ve bu komisyonun belirleyeceği dekar başına verim üzerinden, kilogram başına 15 TL tazminat ödemesi yapılacağını belirten Pehleven, bunun da yaklaşık olarak 13 milyonluk bir bütçe olacağını hatırlattı. Pehlevan, “Bu sorunun ortadan kaldırılması için; 5996 sayılı kanunun 15. Maddesinin (b) fıkrası ’Bakanlık, herhangi bir bölgede zararlı organizma şüphesi veya zararlı organizmanın salgın hâlinde ortaya çıkması durumunda, zararlı organizmaların yayılmasının önlenmesi için, ekim ve dikimin yasaklanması veya sınırlanması, bitki, bitkisel ürün ve diğer maddelerin naklinin ve satışının yasaklanması ile imhası dâhil her türlü tedbiri almaya, uygulamaya veya uygulatmaya yetkilidir.’ Yine aynı kanunun 38. Maddesinin (g) fıkrası, ’15. maddenin on birinci fıkrasında belirtilen yerlerde Bakanlıkça mücadelesi istenen zararlı organizmalarla ilgili mücadeleyi yapmayanlara bin Türk Lirası idarî para cezası verilir, yapmayanlar adına gerekli mücadele Bakanlık tarafından yapılır veya yaptırılır. Mücadele masrafının iki katı tutarın sorumlular tarafından ödenmesi için bir aylık ödeme süresi verilir’ denilmektedir. Her ne kadar zirai karantina yönetmeliğine göre sökümün çiftçinin yapması gerekiyor denilmekte ise de 5 Kasım 2020 tarihli ve 3190 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile fındık dallarını kurutan Turunçgil Uzun Antenli Böceği ile mücadele çalışması başlatılmış ve Cumhurbaşkanlığı yayınladığı kararname ile fındık üreticilerine tazminat verme kararı alındı. Kararnamede; ’Karantina zararlısı olan ve fındık bahçelerinde zarar yapan Turunçgil Uzun Antenli Böceği ile bulaşık alanlarda mücadele için eradikasyon (fındık bahçelerinin sökümü) yapan üreticilerimize 4 yıl ürün kaybını karşılamak amacıyla oluşturulacak komisyonun belirleyeceği dekar başına verim üzerinden, kilogram başına 15 TL tazminat ödemesi yapılacaktır.’ Buda yaklaşık olarak 13 milyonluk bir bütçe demek” diye konuştu.
"Böcek etkin olmadan çalışma bitirilmeli"
Alınan karar ve sürdürülen mücadelenin amacına ulaşması için yapılacakları sıralayan Pehlevan, şunları söyledi:
“Zamanımız çok sınırlı. Böcek etkin olamadan bu çalışma bitirilmeli. Onun için Kurum ve kuruluşlar ile koordineli etkin bir eylem palanı hazırlanmalı ve uygulamaya konulmalı; kurumlara sorumluluklar verilmeli. Bölge insanına konunun önemi anlatılmalı; sosyolojik olarak hazırlanmalı. Bölgede Büyükşehir Belediyesine ait fidanlığın faaliyetlerinin durdurulması ve gerekli karantina tedbirlerinin alınması; diğer ilçelere vasıta ve fidan taşınmasının önüne geçilmeli. Bulaşık alanın çevresi böcek uçma mesafesi mesafesinde koruma bandı oluşturulacak şekilde sökülmeli; böcek bulaşık alanın merkezine hapis edilmeli. Söküm işini yapan operatör söküm tekniği konusunda toprak koruma ve heyelan eğitime tabi tutulmalı; bilinçsiz bir söküm toprak kalitesine ve kayıplarına neden olacaktır. Alanda meyve fidanları dâhil söküm yapılmalıdır; sökülmeyen ağaçlarda kalacak böcekler riski devam ettirecektir. Yüzlerce dönüm alandan sökülen fındık dalları ve köklerinin bulunduğu yerde imha edilmeli; başka bölgelere taşınması felakete neden olur. Fındık fidan çeşidi, temini ve dikim planları hazırlılarına en kısa zamanda başlanmalı; yaklaşık 500 bin fidana ihtiyaç olacak. Dört yıl fındık dikilmeyeceğine göre toprak işleme konusunda roller belirlenmeli; ekim planları hazırlanmalı. Çalışmanın sonlanmasından sonra bölgede belli bir süre sürvey çalışmaları devam ettirilmeli; riski en aza indirmeliyiz,Ziraat Mühendisleri Odası Trabzon Şubesi olarak kamuoyunu bilgilendirme ve alınması gerekli tedbirler konusunda üzerimize düşen görevi yerine getirdik. Bu konu üzerinde titizlikle çalışılması gereken bir konu olduğunu aksi durumunda üretime ve yaşam kalitemize olumsuz etkilerini konusunda paylaşımlarda bulunduk. Ancak bizim bilgilendirme çalışmalarımız gerekli ilgiyi görmedi. Turunçgil Uzun Antenli Böceği ile mücadelenin Milli sorumluluk. Sadece Trabzon’un değil bütün Ülke kurum ve kuruluşları ve Sivil Toplum Örgütleri olarak bu böcekle hep birlikte hızlı ve etkin bir şekilde mücadele ederek diğer bölgelere yayılmasının engellenmesi gerekir. Bu zararlı özellikle çapı 1 cm’den daha kalın gövde ve köklerde barınabilmektedir. Kısaca böceğin bütün ağaçlar yaşam alanı olduğuna göre bu böcekle mücadele etmenin ne denli zor olduğunu göstermektedir.”
