Bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde etkili antioksidanlardan C vitamininin adı genellikle kış meyveleri olan portakal, greyfurt, mandalina, limon gibi turunçgillerle anılıyor. Ancak birçok hastalığın tedavisinde ve hastalıklardan korunmada çok önemli bir yere sahip olan C vitaminine vücut ilkbahar ve yaz döneminde de ihtiyaç duyuyor. Medicana International İstanbul Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Uğur Dilek Calap, C vitamini hakkında bilgi verdi.
C vitamini ne işe yarar ?
Dr. Öğr. Üyesi Uğur Dilek Calap şunları söyledi:
“C vitamininin vücutta pek çok farklı görevi vardır. Bu nedenle eksikliği sadece tek bir bölgeyi etkilemez, çeşitli doku ve organlar üzerinde farklı etkiler gösterir. C vitaminin vücuttaki en temel görevlerinden biri kolajen sentezine katılmaktır. Kolajen, vücuttaki proteinlerin yaklaşık üçte birini oluşturan yapısal proteindir. Kemik, cilt, kas, tendon, diş, kan damarları gibi pek çok farklı dokuyu oluşturur. Kolajen yara iyileşmesinde de yer alan bir proteindir. Kolajen sentezlenebilmesi için C vitaminine ihtiyaç vardır. Bu nedenle C vitamini; vücuttaki bağ dokusunun yenilenmesi ve güçlenmesinde önemli rol oynar. C vitamini güçlü bir antioksidandır. Antioksidan maddeler, vücutta çeşitli reaksiyonlar sonucu oluşan serbest oksijen radikallerinin ortadan kaldırılmasını sağlar. Serbest oksijen radikalleri, içerisinde bulunduğu hücrede oksidatif stres oluşturur ve hücrenin hasar görmesine neden olur. Oksidatif stres; kanser, kalp damar hastalıkları gibi çeşitli rahatsızlıkların gelişiminde rol oynayan bir durumdur. C vitamini, antioksidan etkisiyle hücrelerdeki oksidatif stresi azaltır. Bunun yanı sıra Cvitamini, E vitamini gibi diğer antioksidan maddelerin yenilenmesine de yardımcı olur. C vitamininin en çok bilinen faydalarından biri, bağışıklık sistemi üzerindeki güçlendirici etkisidir. Vitamin C, bağışıklık sisteminin temel elemanları olan beyaz kan hücrelerinin üretimine katkıda bulunur. Vücudun zararlı mikroorganizmalarla savaşındaki en önemli hücreler olan lenfosit ve fagositlerin sayısının artırarak enfeksiyon hastalıklarına karşı korur. Ayrıca C vitaminin antioksidan etkisi, beyaz kan hücrelerinin fonksiyonunu yerine getirmesi açısından kritik öneme sahiptir. Dış ortamdan vücuda girecek olan patojenlere karşı bir savunma hattı oluşturan derimiz de C vitamini etkisiyle daha güçlü hale gelir. C vitamini, demir mineralinin daha kolay emilmesini sağlar. Demir, kırmızı kan hücrelerinin yapısında yer alır ve vücudun tüm bölgelerine oksijen taşınmasından sorumludur. Demir minerali hayvansal ve bitkisel kaynaklar aracılığı ile alınabilir. Ancak bitkisel kaynaklı besinlerde bulunan demir formunun absorbe edilmesi (emilmesi) daha zordur ve bu nedenle bitkisel kaynaklardan alınan demir yüksek verimlilikle kullanılamaz. C vitamini, emilimi zor olan demir formunu daha kolay absorbe edilir hale getirir. Böylece vücut, bitkisel kaynaklı gıdalardan daha yüksek oranda demir alır. Bu durum özellikle demir eksikliği anemisi olan ya da anemi açısından risk altında olan kişiler için koruyucu etki gösterir. C vitamini, gut hastalığı için koruyucu etki gösterir. Gut hastalığı, kandaki yüksek ürik asit seviyesinin neden olduğu bir rahatsızlıktır. Ürik asitlerin kristal formu oluşturarak eklemlerde birikmesi; eklem ağrısı, kızarıklığı, şişkinliği gibi problemlere neden olur. C vitamini, kandaki yüksek ürik asit düzeyinin düşmesine yardımcı olur. Bu sayede hem gut hastalığından korur hem de hasta kişilerde gut ataklarının azalmasını sağlar. C vitamini, kan basıncının düşürülmesine yardımcı olabilir. Hipertansiyon; kalp damar hastalıkları açısından risk oluşturur. Son dönemlerde yapılan çalışmalar, C vitaminin hem küçük (diyastolik) hem de büyük (sistolik) tansiyonu azaltıcı etkisi olduğunu göstermiştir. Ancak C vitaminin hipertansiyon tedavisinde tek başına kullanımın yeterli değildir. Doktorun önerdiği tedavilerin yanında destekleyici olarak C vitamini alınabilir.
Covid-19 ve C vitamini ilişkisi nasıldır?
C vitamini, bağışıklık sistemini güçlendirmede ve enfeksiyondan korunmada oldukça önemli bir vitamindir. C vitaminin, koronavirüs enfeksiyonu üzerindeki etkilerinin ne olduğu hala araştırılmaktadır. Yeni tip koronavirüsün sebep olduğu Covid-19 hastalığı tedavisi için pek çok alternatif yöntem denenir. Kritik durumdaki Covid-19 hastalarında IV (damar içi) yoldan C vitamini vermenin iyileşmeye katkı sağlayacağına dair çalışmalar mevcuttur.Covid-19 hastalığının kritik ve öldürücü etkileri, virüsün vücutta yol açtığı sitokin fırtınası ile yakından ilgilidir. Virüs ile enfeksiyon sonucu bağışıklık sistemi hücrelerinden aşırı miktarda inflamatuar madde (sitokin gibi) salgılanır. Bu maddelerin etkileri ile dokularda hasar meydana gelir ve sonuçta organ yetmezliğine kadar giden bir tablo gelişir. C vitamini bu sitokin üretimini azaltarak doku hasarını önler. Antioksidan etkisiyle hasar görmüş organlarda oksidatif stresi azaltabilir. Ayrıca doku iyileşmesinde de rol oynar. C vitaminin özellikle kritik hastalar üzerinde kullanımının, yoğun bakım ve ventilatöre bağlanma süresini kısaltacağına dair veriler mevcuttur. Covid-19 hastalığına yakalanmamak için de kişinin günlük C vitamini ihtiyacı kadar vitamin alması yeterli olacaktır.
C vitamini eksikliği nedir?
Kişi, ortalama bir ay çok az (10 mg/gün) ya da hiç C vitamini almaz ise eksiklik belirtileri görülmeye başlar. Eksiklik; halsizlik, yorgunluk, diş etlerinin iltihaplanması gibi problemlere neden olur. C vitamini eksikliği ilerledikçe kolajen sentezi iyice bozulur. Bu nedenle; ciltte küçük morluklar, eklem ağrıları, yara iyileşmesinde gecikme, saç yapısından bozulmalar meydana gelir. Vitamin C eksikliği ayrıca bitkisel kaynaklardan demir emiliminin azalmasına neden olur. Bu durum da demir eksikliği anemisi ile sonuçlanabilir. C vitamini eksikliğinin yol açtığı bir hastalık olan skorbütte; diş etlerinde şişkinlik, kanama, kızarıklık görülebilir. Sağlıksız diş etleri diş kaybına yol açabilir. Skorbüt hastalığının ilerleyen dönemlerinde hastalarda depresyon görülebilir. Günümüzde nadir görülen bu hastalık, tedavi edilmediğinde ölümle sonuçlanabilir. Skorbüt tedavisinde, C vitamini açısından zengin gıdalar tüketilmesi ya da C vitamini takviyesi kullanılması fayda sağlar. Ester C vitamini gibi takviyeler, vitamin eksikliğinin giderilmesine yardımcı olur.
C vitamini hangi besinlerde bulunur?
C vitamini depolanan bir vitamin türü değildir. Bu nedenle günlük ihtiyaç duyulan vitamin miktarının düzenli olarak alınması gerekir. Günlük ihtiyaç duyulan miktar; 20 yaş üstü erkeklerde 90 mg, kadınlarda 75 mg’dır. Hamile kadınlarda bu değerler 85 mg’a, emziren annelerde ise 120 mg’a çıkar. Çocuklarda yaşa göre değişmekle birlikte ortalama 50 mg vitamin C alınması faydalı olacaktır.
Maydanoz ve biber C vitamini deposu
Kırmızı acı biber, kırmızı tatlı biber, yeşil tatlı biber, yeşil sivri biber ve maydanoz en çok C vitamini içeren sebzelerdir. Bunun yanında domates, çilek ve karpuz C vitamini yönünden kendinden çokça söz ettirir ancak maydanoz ve biber çeşitlerindeki kadar değildir. Dolayısıyla çilek, domates, taze fasulye, kavun, şeftali gibi sebze ve meyveler, tabi ki bu gıdaların alımı kontrendike olmayan hasta grubunda, bolca tüketilmelidir ancak özellikle C vitamini almak isteniyorsa en iyi kaynakların maydanoz ve bibergiller olduğu unutulmamalıdır.”
